Το Εγχειρίδιο του Τυράννου

Από τις εμπειρίες ζωής με τον πατέρα μου.

Κεφ. 1ο

«...-Πώς βεβαιώνεται κάποιος για τη δύναμη του πάνω σε έναν άλλο, Ουίνστων;

Ο Ουίνστων σκέφτηκε:

-Κάνοντας τον να υποφέρει, είπε.

-Ακριβώς. Κάνοντας τον να υποφέρει. Η υπακοή δεν αρκεί.

Αν δεν υποφέρει, πως μπορεί να είσαι βέβαιος πως υπακούει στη δική σου θέληση και όχι στη δική του;

Δύναμη είναι να επιβάλλεις πόνο και ταπείνωση.’ - Τζ. Όργουελ, ‘1984’

Τώρα εξηγούνται όλα!

Αυτή η μία πρόταση και μόνο που είπε ο Τ. Όργουελ περιγράφει το ποιόν του ανθρώπου που χρόνια αποκαλούσα ‘μπαμπά’. Έχω σταματήσει πλέον να τον φωνάζω έτσι και τον φωνάζω με το όνομά του: Γιώργο.

Το Πρόβλημα με τους Τίτλους και τις Ταμπέλες

Το οποίο μας φέρνει στην αρχή του κεφαλαίου αυτού και στο πρώτο μας θέμα: τους τίτλους. Οι τίτλοι με ενοχλούν λιγάκι αφενός μεν γιατί δημιουργούν μια απόσταση μεταξύ των ανθρώπων και αφετέρου γιατί οι τίτλοι παραχωρούν δικαιώματα. Έχω φτάσει να πιστεύω ότι δεν είναι τυχαίο που όλοι κουβαλάμε ένα τίτλο, γιατί αν είχαμε μόνο το όνομά μας στη διάθεση μας, τότε θα έπρεπε καθημερινά να στεκόμαστε άξιοι αυτού του ονόματος. Που σημαίνει: να έχουμε την ευθύνη του εαυτού μας και των πράξεών μας και να μην κρυβόμαστε πίσω από ένα τίτλο. Η’ με άλλα λόγια, να μην διαπράττουμε εγκλήματα, μικρά ή μεγάλα, τα οποία καλύπτονται από τον τίτλο που κατέχουμε. Και ας δούμε κάποια από αυτα τα μικρομέγαλα εγκλήματα στα οποία αναφέρομαι. Πόσες φορές έχετε γίνει μάρτυρες σκηνής κατα την οποία η ‘μάνα’ ή ο ‘πατέρας’ επιπλήτουν, προσβάλλουν ή χτυπούν το παιδί τους δημόσια; Και στη συνέχεια σκεφτείτε αν εσείς αντιδράσατε στο θέαμα της βίας που εκτυλίσσοταν μπροστά σας, ή απλά- και συνηθισμένα - γίνατε σιωπηλοί μάρτυρες στο περιστατικό γιατί αυτό δικαιολογούσαν οι τίτλοι των ανθρώπων που συμμετείχαν στο θέαμα: ΄μάνα’, ‘πατέρας’, ‘παιδί’.

Δυστυχώς έχουμε μάθει να επιτρέπουμε στους ‘τίτλους’ να διαμορφώνουν τις σκέψεις μας και τις πράξεις μας. Επίσης έχουμε μάθει να επιτρέπουμε στους τίτλους να μας καθορίζουν τον τρόπο που ‘βλέπουμε’ έναν άνθρωπο. Για παράδειγμα: Ο ναύαρχος στο ναυτικό είναι κλάσεις ‘ανώτερος’ από τον μούτσο. Έτσι δεν είναι;

Αφήνω λίγο χρόνο για τη διαχείριση αυτής της ερώτησης. Και η απάντηση είναι ‘ναι’, ως αξίωμα ο ναύαρχος είναι ανώτερος. Όμως κάπου εδώ χρειάζεται προσοχή να μην μπερδέψουμε το αξίωμα με την ανθρώπινη αξία και αξιοπρέπεια - γιατί αυτά έχουν την ίδια ρίζα ως λέξεις-. Και θέλω να κάνω και άλλη μια ερώτηση θεωρητική πάντα. Πόσοι από εσάς φέρατε την εικόνα του ναυάρχου στο μυαλό σας έναντι της εικόνας του μούτσου; Μήπως ο μούτσος φοράει βρώμικα ρούχα, ενώ ο ναύαρχος έχει κολλαριστό σακάκι με παράσημα; Μπορεί. Τι λέει όμως αυτό για τον χαρακτήρα του ανθρώπου; Η εικόνα του ναυάρχου τον απαλλάσει από αρρωστημένες σκέψεις και απάνθρωπες πράξεις στην προσωπική του ζωή, ή μήπως τον απαλλάσει από ψυχική διαταραχή; Και αντίστοιχα, ο μούτσος είναι άνθρωπος κάποιου συγκεκριμένου προφίλ;

Food for thought που λέμε ή αλλιώς ‘κάτι για να σκεφτούμε’.

Και κάτι άλλο που μου ήρθε στο μυαλό τώρα: η αρχαία Ελλάδα ήταν η μήτηρ του Δυτικού πολιτισμού όπως ξέρουμε, και καθώς το λέμε αυτό, μήπως θυμάται κανείς τη θέση της γυναίκας στην αρχαία Αθήνα; Θα τη θυμίσω εγώ: Η γυναίκα στην αρχαία Αθήνα ήταν κατώτερη σε δικαιώματα και από τους σκλάβους. Το πιάσατε το υπονοούμενο…..! Και όμως, όταν θυμόμαστε όλους αυτούς τους σπουδαίους αρχαίους άντρες που μας χάρισαν τη φιλοσοφία, τα μαθηματικά και όλα τα υπόλοιπα, έχουμε πουθενά στο μυαλό μας πως φέρονταν οι ίδιοι στις γυναίκες τους; μάλλον όχι. Έχουμε όμως στο μυαλό μας πόσο σπουδαίοι ήταν που μας χάρισαν τον πολιτισμό. Άρα μήπως αυτόματα υπάρχει η τάση να κλείνουμε τα μάτια στις ανθρώπινες αδυναμίες όλων αυτών που θεωρούνται κοινωνικά καταξιωμένοι;

Κρατήστε τη αυτή την ερώτηση γιατί θα τη συναντήσουμε αργότερα.

Δεν συστήθηκα όμως!

Με λένε Γιούλη. Προέρχομαι από μία οικογένεια που θεωρείται από τις ‘καλές’ οικογένειες, κοινωνικά μιλώντας πάντα. Γιατί η κοινωνία μας έχει την τάση να βάζει ταμπέλες σε όλα. Η ταμπέλα λοιπόν αυτής της οικογένειας θα μπορούσε να λέει: ‘Καλή οικογένεια, ευκατάστατη, μορφωμένη, με κοινωνική επιφάνεια’ - που ποιός ξέρει τι να σημαίνει αυτό… Ξέρουμε δηλαδή: έχει να κάνει με όλα αυτά τα παράλογα της κοινωνίας, για να μην πω τις ανισότητες - και δεν θα ήθελα να μπλεχτεί το κείμενό μου με την πολιτική σε αυτό το σημείο - και μιλάμε πάντα για τη δεκαετία του ‘80. ‘Οποιος ανήκει σε αυτή τη ‘σειρά’, ή όποιος έχει ασχοληθεί με την νεότερη ιστορία ξέρει και τον παρακάτω όρο: ‘Νεόπλουτοι’, που θα μπορούσε άνετα να κολλήσει στην προαναφερόμενη ταμπέλα.

Και να διευκρινίσω κάτι εδώ: αποφεύγω οποιαδήποτε αναφορά σε πολιτική γιατί δεν θέλω να χαρακτηριστεί το κείμενό μου ως πολιτικό, ακόμα και αν το ξεκίνησα με τα λόγια του Τ. Όργουελ. Θα χρησιμοποιήσω πολλές φορές στη συνέχεια τα λόγια του, όχι όμως σαν πολιτική άποψη, αυτό είναι για το επόμενο βιβλίο μου, αλλά ως επιβεβαίωση σε όσα θα γράψω σχετικά με τις αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης. Γιατί το κείμενο αυτό έχει να κάνει ξεκάθαρα με την ανθρώπινη φύση. Αλλά βλέπετε τυχαίνει κάποιοι άνθρωποι που έχουν εντρυφήσει στην ψυχολογία των ανθρώπων, λόγω διορατικότητας, διαίσθησης και εμπειρίας, να έχουν και συγκεκριμένες δυνατές πολιτικές αντιλήψεις. Και τυχαίνει να συμφωνώ μαζί τους.

Και γιατί τα λέω όλα αυτά; για να σκιαγραφήσω ένα προφίλ. Το προφίλ το δικό μου. Αλλά πρώτα από όλα, το προφίλ της οικογένειας. Βλέπετε για μένα ήταν πάντα πιο εύκολο να ζωγραφίζω από το να περιγράφω με λόγια, αλλά δεδομένων των καταστάσεων σκιαγραφώ.

Μιλάμε λοιπόν για μια ‘καλή’ φαινομενικά οικογένεια, με πατέρα διευθυντή τμήματος ναυτιλιακής εταιρίας, με μάνα η οποία επαγγέλετω οικιακά, ο μεγάλος γιος με σπουδές Πολυτεχνείου και η κόρη….εδώ έχουμε ένα θέμα...Αρχιτέκτων: το επιτρεπόμενο. Η κόρη, που είμαι εγώ σε τρίτο πρόσωπο, είχε πάντα καλλιτεχνικές τάσεις. Ήταν ένα πολύ δημιουργικό παιδί που χόρευε συνήθως, δημιουργούσε ιστορίες, ζωγράφιζε, και μεγαλώνοντας ήθελε να απορροφηθεί από τον καλλιτεχνικό κόσμο. Γιατί εκεί άνηκε. Εκεί θα μπορούσε να διοχετεύσει όλο της το ταλέντο και όλη της την ψυχή. Εκεί θα ήταν ευτυχισμένη. Εδώ όμως υπάρχει ένα πρόβλημα: Πως είναι δυνατόν να μιλάμε για μια ‘καλή’ οικογένεια, όταν αυτή μέσα της έχει έναν καλλιτέχνη; και μάλιστα γένους θηλυκού. Πως θα ήταν ποτέ δυνατό να πάρει κάποιος αυτή την οικογένεια στα σοβαρά όταν η κόρη τους αποκτήσει τον τίτλο ‘ηθοποιός’, ‘χορεύτρια’ ‘ζωγράφος’; Είδατε τι γίνεται με τους τίτλους; Καθορίζουν ακόμα και την ευτυχία και την πορεία των ανθρώπων. Γιατί σε ό,τι αφορά στη συγκεκριμένη οικογένεια ο τίτλος ‘ηθοποιός’ ή ‘χορεύτρια’ ισοδυναμεί με τον τίτλο ‘ιερόδουλη’, ‘δεύτερης κατηγορίας’ (που μακάρι να ξέραμε τι σημαίνει άνθρωπος δεύτερης κατηγορίας) και ούτω καθεξής. Άρα αυτό έπρεπε πάσει θυσία να αποφευχθεί. Γι’αυτό την κόρη την πίεσαν με όσα μέσα διέθεταν να ακολουθήσει το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, το αποδεκτό.

‘Μιας και είσαι καλλιτεχνική φύση, θα ασκήσεις την καλλιτεχνία σου σε κάτι σοβαρό’. Το περιέγραψα πολύ ευγενικά όπως καταλαβαίνετε, για να αφήσω την πραγματικότητα αυτής της φράσης και τον τρόπο που ειπώθηκε να τα φανταστείτε εσεις.